!	Dikkat: Görmek istediğiniz yazı, daha önce yayınlanan aşağıdaki yazılarla ilişkilidir. İsterseniz önce bu yazıları okuyun/inceleyin.

İlişkili Yazılar

1. Florlu Doğal Bileşikler

---

Floroasetat

Yukarida da bahsettigim gibi, florlu organik dogal bilesiklerin en cok rastlanilani, floroasetat (florasetik asitin tuz hali).

Ilk olarak 1944'de, Güney Afrika'da, Dichapetalum cymosum denilen, ve o bölgede uzun zamandir ciftlik hayvanlarina olan zararindan dolayi bilinen bir bitkiden izole edilmistir. Bölgedeki ilk yerlesimciler tarafindan Gifblaat yani zehirli yaprak adi ile bilinen bu bitkinin, taze yapraklarinda, 0.23mg/g kadar florasetat birikebilmekte ve bu da bir kecinin ölmesi icin birkac yaprak yemesinin yeterli oldugu anlamina gelmektedir.

Floroasetatin günümüzde artik, Afrika'da, Güney Amerika'da, Avustralya'da 30'un üzerinde bitkide bulundugu saptanmistir.

Floroasetat, eger Asetil Koenzim A ile aktive edilmis ise her tür hücre icin zehirlidir. Bunun nedeni, aktive olmus floroasetat'in yani floroasetil CoA'nin Sitrik asit döngüsünü engelleyerek (inhibe ederek) metabolik enerji üretimini durdurmasidir. Bu da zaten asagi yukari ölüm ile es deger anlama gelmektedir.

Floroasetat in ölümcül mekanizmasi asagidaki gibidir:



Tahmin edilen mekanizmada da görüldügü gibi, floroasetattan olusan, floro sitrik asit, sitrik asitin metabolizmasindan sorumlu asonitaz enzimini engellemekte ve hücrenin solunumunu durdurmaktadir. Floroasetatin zehirli olmasinin bir diger nedeninin de, sitrat'in mitokondria'ya tasinmasindan sorumlu olan proteine tersinmez bir sekilde baglanmasi ve bu sebeple hücrenin enerji üretimini engellemesi olduguna dair bulgular mevcuttur.

( Buraya söyle genir bir paragraf acmak istiyorum. Simdi bahsetmis oldugum bu zehirlenme mekanizmasi aslinda, diger zehirlenme durumlarinda var olan mekanizmalar ile oldukca benzerlik tasimaktadir. Bir cok durumda, vücuda giren yabanci madde, gercekte olmasi gereken madde ile yarisan bir tepkime ile yikima (metabolize) ugrar ama zehirli olan maddeden olusan yikim ürünü (metabolit), bir sonraki basamakta oyun bozanlik eder, fazla reaktif bir madde olarak karsimiza cikar, enzimlere tersinmez olarak baglanir, enzimlerin islemez hale gelmesine neden olur, huysuzluk cikariz, taskinlik yapar, saga sola saldirir, insanin kimyasini bozar. )

Öldürmeyecek miktarlardaki floroasetat alimlarinda ise, yikima ugrayamayan sitrit asit ya da tuz hali sitrat, vücutta birikme olarak karsimiza cikar. Biriken sitrat, kalsiyum iyonlarina baglanir ve kalsiyum eksikligine neden de olur. Bu durumlar icin etkili bir klinik yöntem bulunmamakta ancak, sadece fareler üzerinde test edilmis olan, kalsiyum iyonu ilavesi, süksinat ya da α-ketoglutarat enjekte edilmesi ile sitrik asit döngüsünün tekrar calistirilmasi, kismen faydali olabilen carelerdir.

Florasetatin zehirliligi, tescillenmis olup, insanlar icin ölümcül dozaji 6 mg/kg'dir. Yani, ortalama 60 kg olan bir insanin, 360 mg floroasetat almasi ölmesi icin yeterlidir.

Floroasetat, yalnizca insanlar icin degil elbette ki hayvanlar icin de oldukca zehirlidir. Fakat floroasetat üreten bitkilerin yetistigi bölgelerde yasayan hayvanlar ve hatta diger bitkiler, bizlere göre floroasetat'a 150 kat kadar daha dayaniklidir.

Peki nasil oluyor da bu bitki ve hayvanlar floroasetat'a karsi bu sekilde direnc gösterebiliyorlar.
Bazi tirtil türlerinde, floroasetat'i depolayabildikleri ve gerekirse, bunu florür ve karbondioksit'e parcalayabilecek enzimlere sahip oldugu tahmin edilmektedir. Bazi bakterilerde de, floroasetat'in flor atomunu uzaklastirabilecek ve glikolata dünüstürebilecek enzimlerin var oldugu düsünülmektedir. Detayli arastirmalar sonucu bu enzimlerin, tiyol yani, R-SH gruplarina sahip oldugu ve nükleofilik yer degistirme ile floroasetat'taki florü uzaklastirip ardindan hidroliz ile glikolata dönüstürdügü anlasilmistir.

Yukaridaki mekanizmada ad görüldügü gibi, floroasetat, diger dogal flor bilesikleri (florositrik asit, floro yag asitleri, floroaseton gibi) icin de bir nevi ön madde görevi görmektedir.

Son olarak da, floroasetat'in sodyum tuzunun ABD'de, zararli kemirgenleri öldürmek icin "compound 1080" adi ile lisansli bir madde oldugunu da belirtmekte fayda var. Ancak bu durum bazen, diger bazi evcil hayvanlarin ölmelerine de neden olmakta ve yaygin bir sorun haline gelmektedir, Kuzey Amerika'da. Ancak insan zehirlenmesi konusunda sadece birkac tibbi vaka bilinmektedir ki bunlardan biri, buzdolabinin altinda duran (ne isi varsa orada) floroasetat'i yutan bir cocuk -ki kurtarilmistir kendisi-, digerleri de maalesef biri basarili digeri de basarisiz iki intihar girisimidir. Zaten bu vakaalardan, insanlar icin ölümcül dozun yukarida da yazdigim gibi yaklasik olarak 6 mg/kg oldugu anlasilmistir.

Kaynak: Meyer ve O'Hagan, Chemistry in Britain, 1992, 785.

Üye Yorumları

Yazar	Mesaj
	Henüz yorum eklenmedi! İlk yorumu sen yap!