Kimyasanal.com Kimyasanal.com Kimyasanal.com
Kimyasanal.com
Bir çok insanın kazanma arzusu vardır. Ancak çok azında, kazanmak için yapılan hazırlık arzusu da vardır.
Bobby Knight
Kimyasanal.com
Kimyasanal.com


Tarih: 07.04.2006
Kategori: Kimya Dükkanı Sağ ok Kimya Dükkanı Sağ ok EdebiKimya
8978 kez okundu.


Bazı Kimya Konuları İçin Yaşamsal Analojiler-1

Bu yazda bazı kimya konularına günlük yaşamdan örnekler vereceğizdir; görünmeyen, elle tutulamayan, sadece çizgilerle, altıgenlerle, bazen de yuvarlaklarla kağıda dökülebilen atom ve molekül denen bu ucube yaratıkların davranışlarını bu çeşit bir somutlaştırmayla beynimize daha kolay yerleştireceğimizi düşünüyoruz..Ama baştan bu yolun tehlikeli olduğunu söyleyelim; çünkü kuantum mekaniği gibi, klasik yaşamla (bu durumda klasik mekanik) analoji kurulamayan bazı kavramları içeren konularda afallayabilirsiniz....İşte bu yüzdendir ki hepimiz kuantum mekaniğini ilk duyuşumuzda şaşırmış, 'ama bu hiç de akla yatkın diil ki' demişizdir..

İlk örneğimiz tampon çözeltilerden...Bize öğretilenlerden biliyoruz ki bir tampon çözeltisinin derişimi ne kadar kuvvetli olursa o tampon da o kadar güçlü olur. (tabi derişimi abartmamak kaydıyla:)) Yani 0,1 M'lık bir tampon çözeltisi 10-4 M'lık bir çözeltiden daha güçlü bir tampondur. Şimdi bunu somutlaştırmaya çalışalım.. Sakinlerinin sadece A ve B partisine oy verebildiği 1000 kişilik bi köyde anket yapıldığını düşünün..Seçimden bi ay önce yapılan ankette 400 kişi A partisi, 600 kişi de B partisi demiş olsun.. Bu durumda oranımız 3'e 2 yani 1,5'tir. Seçime bi hafta kala 10 kişi B partisinden A partisine kaysın, bu yeni durumda oranımız 590/410 olur ki bu da 1.44'tür.
Şimdi aynı durumu 100 kişilik bir yer için düşünelim..40 kişi A partili, 60 kişi de B partili olsun.. İlk durumda oranımız yine 1,5'tir..Ve ne şaşırtıcı ki yine 10 kişi B partisinden A partisine kaysın..Bu yeni durumda oranımız bu kez 50/50 yani 1 olur...

Bu analojide partiler, tampon çözeltideki eşlenik zayıf asit/bazımıza karşılık gelir..Seçmenlerin oranı pH'la orantılı bi değere tekabül eder, parti değiştirme işlemi de az miktarda kuvvetli asit veya baz ekleme işlemine...Şimdi biz biliyoruz ki bir tampon çözeltisine az miktarda kuvvetli asit/baz eklenirse pH'taki değişim çok az olmalıdır...Ve analojimizden görüyoruz ki 1000 nüfuslu köyde seçmen oranımız 1,5'ten 1,44'e düşerken , 100 nüfusluda 1,5'ten 1'e düşmüş...Yorum sizin...

İkinci örneğimiz ise Hund kuralıyla alakalı..Şimdi Hund amca demiş ki, elektronlar eş enerjili orbitallere (mesela 2p orbitalleri) yerleşirken, önce orbitallere teker teker yerleşirler, sonra çiftleşirler... Bunu somutlaştırmanın en iyi yolu da dolmuşlar veya bildiğiniz anam babam belediye otobüsleridir... Otobüse bindiğinizde önce çevrenize bir bakarsınız ve ikili koltuklardan teki dolmuş olanlara diil de ikisi de boş olanlara yerleşirsiniz (tabi içinizde süper bi muhabbet etme isteği yoksa:))..Bu durum tüm ikili koltukların tek yeri dolana kadar devam eder, sonra da kalan tekler dolmaya başlar...Buna siz de dikkat edin, doğru olduğunu göreceksiniz...

Üçüncü örneğimiz, kuantum verimi adı verilen bir terimle ilgili..Kuantum verimi denen şey, ışıkla gerçekleştirilen kimyasal işlemlerde, gönderilen foton başına bu işlemin gerçekleşme oranıdır. Mesela fotokimyasal bozunma tepkimelerinde kuantum verimi 1'den düşük çıkarken, radyasyonla gerçekleşen zincir tepkimelerde bu değer 1'den çok çok büyük olabilmektedir.. Yani bir foton bir molekülden radikal oluşmasını sağlar ve bu radikalin kendisi yeni radikaller oluşturur ve yeni fotonlara gerek duyulmadan aynı tepkime birçok defa devam edebilir... Bunu somutlaştırırken sigara içenlere şöyle uzaktan bir göz kırpacağız; öyle ki temel sorumuz bir kibritle kaç tane sigara yakabilirsin? sorusudur..Normalde bunun cevabı bir'dir (kişinin elinin hemen yandığını varsayalım..) Ama burada yanan bir sigaradan, başka bir sigara yakabileceğimizi göz ardı etmiş oluruz; yani bir kibritle bir sigarayı yakar ve bir sigarayı söndürmeden başka birçok sigarayı zincirleme yakabiliriz.. Kısacası, bu durumda kuantum verimi kavramı yakılan sigara sayısının yakılan kibrit sayısına oranı diye tanımlanırken, bir sigaradan diğerinin yakılması ise bir radikalden diğerinin oluşmasına denk düşer.. Ve de tabi ki sigarayı yanlışlıkla söndürürsek, yeni bir kibrit çakma durumuna düşeriz ki bu da radikallerin birbiriyle tepkimeye girerek ortadan kalkmalarına tekabül eder...Böylelikle, kuantum veriminin nasıl 1'den büyük çıkabileceğini de göstermiş olduk...

Yazı biraz uzadı sanki, o yüzden siz sıkılmadan ben kalanına bir diğer yazıda devam ediyim...Bu arada Sezar'ın hakkını Sezar'a verelim; tampon örneği ODTÜ Kimya bölümünden Osman Yavuz Ataman'ın verdiği örneğin hafiften değiştirilmiş versiyonudur, ikincisi Metin Balcı'ya, sonuncusu da tabi ki tahmin edebileceğiniz gibi bendenize aittir…




! Dikkat:
Görmek istediğiniz yazıya aşağıdaki yazılar iliştirilmiştir. İlişkilendirilen bu yazılar şunlardır.

Red Bulletİlişkilendirilen Yazılar

  1. Bazı Kimya Konuları İçin Yaşamsal Analojiler-2



Üye Yorumları

Yazar Mesaj
 

Henüz yorum eklenmedi! İlk yorumu sen yap!



Copyright © 2004-2024 - https://www.kimyasanal.com